Μια έκθεση Τζόρτζιο ντε Κίρικο θεωρείται πάντα ένα σημαντικό γεγονός. Ο μαέστρος της μεταφυσικής ζωγραφικής κατά την πρώτη περίοδο της δημιουργίας του, ο προάγγελος του σουρεαλισμού, αλλά μετέπειτα αρνητής του κινήματος του Μπρετόν, που χαρακτήρισε εκφυλισμένη τη νέα τεχνοτροπία του, αυτός ο σύγχρονος εκφραστής της πλαστικής αφήγησης των αρχαιοελληνικών μύθων, αποτελεί το όνειρο για κάθε διοργανωτή εκθέσεων.
Ο Δήμος Ερμούπολης στα φετινά του «Ερμουπόλεια» επενδύει πολλά στο όνομα Ντε Κίρικο, οπότε θα παρουσιάσει από 31 Ιουλίου έως 25 Αυγούστου στην Πινακοθήκη Κυκλάδων έκθεση έργων του κορυφαίου δημιουργού του 20ού αιώνα που είδε το πρώτο φως της ζωής στην Ελλάδα. Γεννήθηκε το 1888 στον Βόλο, όπου ο πατέρας του, Ιταλός μηχανικός, είχε αναλάβει την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής.
«Μεταφυσικό εσωτερικό»
«Ανθέλληνας»Ο ίδιος αρνιόταν προκλητικά ότι η γενέθλια χώρα τον είχε επηρεάσει: «Η Ελλάδα δεν έχει την παραμικρή σχέση με τη ζωγραφική μου. Ναι μεν κατά καιρούς έχω βάλει στους πίνακές μου ναούς, κάποια αγάλματα και κομμάτια από σπασμένες κολόνες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είμαι επηρεασμένος από την Ελλάδα. Η Ελλάδα δεν έχει καμιά, μα καμιά σχέση, απεναντίας, εγώ είμαι κατ’ εξοχήν ανθέλληνας».
Οι μελετητές του όμως αδυνατούν να αναλύσουν το έργο του χωρίς τη στενή σχέση του με τον ελληνικό κόσμο, τις κλασικές καταβολές στην παιδεία, τον Βόλο των παιδικών του χρόνων και την Αθήνα της πρώιμης εφηβείας του.
Και πώς αλλιώς, αφού το ίδιο το έργο του, πλημμυρισμένο με κίονες, ναούς, ερείπια, αρχαίους θεούς και ήρωες, μούσες, μονομάχους, αφηνιασμένα άλογα, επιβλητικές μυθολογικές σκηνές, ή φουγάρα και το γνωστό τρενάκι του Πηλίου, προδίδει τις πηγές της μυθολογικής του μνήμης.
Σ’ αυτή τη θεματολογία κινούνται και τα έργα που θα ταξιδέψουν στη Σύρο, για την έκθεση «Τα χίλια μάτια της Σφίγγας», όπως τιτλοφορείται για να δείξει την «ποικιλομορφία των εκφραστικών ιδιαιτεροτήτων»: Δεκαέξι χαρακτικά, μερικά επιζωγραφισμένα, όπως τα «Εκτορας και Ανδρομάχη», «Μεταφυσικό εσωτερικό» με εικόνα στο κέντρο που θυμίζει τον Βόλο των παιδικών χρόνων του Ντε Κίρικο, «Η πλατεία της Ιταλίας με τον έφηβο», «Η ανάπαυση της Αριάδνης». Και εννέα μπρούντζινα γλυπτά, ανάμεσά τους, το μεγαλύτερο, βάρους 250 κιλών, «Ο μεγάλος αρχαιολόγος», και «Οι Σίβυλλες», το μοναδικό επιζωγραφισμένο γλυπτό του καλλιτέχνη, «Αδάμ και Εύα» κ.ά.
Πολλά από τα γλυπτά της έκθεσης είχαν φιλοξενηθεί και στο αφιέρωμα στο Ντε Κίρικο, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Γουλανδρή, στην Ανδρο, το καλοκαίρι του 1995, δάνεια από τη συλλογή της Λίζας Σωτήλη, στο Μιλάνο.
Τα χαρακτικά της παρούσας έκθεσης επίσης προέρχονται από την ίδια συλλογή. Η Λίζα Σωτήλη, καλλιτέχνης και η ίδια, έργα της οποίας (10 γλυπτά, 10 λάδια και κοσμήματα) θα παρουσιαστούν παράλληλα με αυτά του Ντε Κίρικο, υπήρξε συνεργάτης του μεγάλου καλλιτέχνη μέχρι τον θάνατό του (1978).
ΡίσκοΚάθε έκθεση Ντε Κίρικο αποτελεί ένα ρίσκο, που σχετίζεται με τη γνησιότητα των έργων του. Τα πλαστά Ντε Κίρικο είναι μια υπόθεση που πήρε διαστάσεις σκανδάλου, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και εξαιτίας των φωνών που ήθελαν τον ίδιο τον καλλιτέχνη πλαστογράφο του εαυτού του (συνεργάτες του έφτιαχναν κατ’ εντολήν του έργα και αυτός τα υπέγραφε).
Η εμπλοκή του ονόματός του στα πλαστά παραμένει μια υπόθεση ζωντανή έως τις μέρες της, που συμπληρώνεται με πλαστά έργα κατά την τρέχουσα έννοια.
Δήμητρα Ρουμπούλα
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΟΣ