Εχει κάνει και πιο επικίνδυνα πράγματα η Σέρβα καλλιτέχνις. Για την πρώτη, όμως, αναδρομική της έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Ν. Υόρκης (14 Μαρτίου - 31 Μαΐου), εκτός από τις ιστορικές της περφόρμανς (σε βίντεο ή αναπαράσταση από τρίτους) αποφάσισε να εκθέσει για μια ακόμα φορά, τον εαυτό της. Δυστυχώς, το βράδυ θα τη στέλνουν σπίτι της.
Ακόμη και όσοι δεν ασχολούνται συστηματικά με τη σύγχρονη τέχνη, το όνομα της Μαρίνας Αμπράμοβιτς το γνωρίζουν. Μπορεί να μην έχουν δει ούτε μία περφόρμανς της, ξέρουν όμως ότι η Σέρβα καλλιτέχνις χτένισε κάποτε επί ώρες το κεφάλι της μέχρι που αραίωσαν τα μαλλιά της, χάραξε με ξυράφι στην κοιλιά της το αστέρι, σύμβολο της κομμουνιστικής Γιουγκοσλαβίας, ξάπλωσε γυμνή πάνω σε πάγο, έγδερνε ώρες ατέλειωτες με μια βούρτσα τα ματωμένα κόκαλα μιας αγελάδας.Επί 30 ολόκληρα χρόνια αυτή η φοβερή γυναίκα καταφέρνει να διατηρεί ανέπαφη τη δύναμη και την επίδραση του έργου της. Η ίδια θεωρεί τον εαυτό της ως την κορυφαία στον κόσμο εκπρόσωπο της τέχνης της περφόρμανς. «Μαζί με την Τζόαν Τζόνας», συμπληρώνει. Πριν την κατηγορήσουμε για έλλειψη μετριοφροσύνης, ας την παραδεχτούμε: στα 64 της χρόνια (δείχνει μόλις 50) συνεχίζει ακάθεκτη.
Σε δύο μήνες (από 14 Μαρτίου έως 31 Μαΐου) το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜοΜΑ) θα φιλοξενήσει την πρώτη αναδρομική έκθεση των προσωπικών της περφόρμανς με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Μαρίνα Αμπράμοβιτς: The Artist is present». Και φυσικά η ίδια θα είναι παρούσα με μια νέα περφόρμανς, που θα ξεκινήσει το βράδυ των εγκαινίων και θα ολοκληρωθεί με το πέρας της έκθεσης. Ναι, η Αμπράμοβιτς θα ζήσει 2,5 μήνες μέσα στο ΜοΜΑ. Ηθελε να μένει εκεί και τα βράδια, αλλά δεν της το επέτρεψαν. Δεν φτάνει που θα δείξουν για πρώτη φορά στην ιστορία τους ολοζώντανο γυμνό.
Και τις ιστορικές της περφόρμανς θα τις δούμε σε βίντεο; Οχι. Δεκαεπτά άτομα επιλέχθηκαν ύστερα από οντισιόν για να αναπαριστούν καθημερινά (αλλάζοντας κάθε 2,5 ώρες) τις σόλο περφόρμανς της Αμπράμοβιτς αλλά και αυτές που έκανε με τον Ουλάι (τον Δυτικογερμανό συνεργάτη τα πρώτα χρόνια της καριέρας της και επί 12 χρόνια σύντροφό της). Εχουν φροντίσει ακόμη και για εκείνες τις περιπτώσεις όπου απαιτείται η συμμετοχή του κοινού. Επιμελητής είναι ο Κλάους Μπίσενμπαχ, διευθυντής του Τμήματος Μίντια και Περφόρμανς του ΜοΜΑ.
Το αυτοκίνητο στο οποίο ζούσε με τον Ουλάι όταν ταξίδευαν τη δεκαετία του '70 σε ολόκληρη την Ευρώπη για να παρουσιάσουν τα έργα τους, θα υποδέχεται το κοινό στο ΜοΜΑ. Τις πρώτες εκείνες περφόρμανς θα τις δείχνουν σε βίντεο. Αλλωστε, το 2005 στο Γκούγκενχαϊμ τις επανέλαβε για επτά νύχτες υπό τον τίτλο «Seven Easy Pieces». Οπότε σκέφτηκαν να χρησιμοποιήσουν εκείνα τα βίντεο.
Πέντε περφόρμανς επέλεξαν να τις αναπαραστήσουν. Τις τρεις τις έκανε με τον Ουλάι: «Imponderabilia» (1977), ένα ζευγάρι στέκεται γυμνό αντικριστά σε μια πόρτα. Οι θεατές πρέπει να στιμωχτούν ανάμεσά τους για να περάσουν. «Relation in Time» (1977), ένα ζευγάρι κάθεται πλάτη με πλάτη με τα μαλλιά του δεμένα όλη την ημέρα. «Nightsea Crossing» (1981-87), ένα άλλο κάθεται σε ένα τραπέζι και κοιτιέται σιωπηλό στα μάτια.
Στο «Luminosity» (1998 η Αμπράμοβιτς αιωρήθηκε γυμνή σε έναν τοίχο κουνώντας πολύ αργά τα χέρια της. Τελευταία περφόρμανς θα είναι το «Balkan Baroque» της δεκαετίας του '90, με τα ματωμένα κόκαλα που συμβολίζουν τον πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Επί τέσσερα χρόνια περιόδευε με αυτή. «Μου πήρε άλλα τέσσερα χρόνια να απαλλαγώ από τη μυρωδιά», ομολογεί.
Για να συλλάβει την ιδέα της αναδρομικής της στο ΜοΜΑ αποσύρθηκε τον περασμένο χειμώνα στη νότια Ινδία. Εκείνη την εποχή ο Τζέιμς Γουέστκοστ βρισκόταν στη γενέτειρά της στο Βελιγράδι και συναντούσε κάθε έναν που τη γνώριζε. Η βιογραφία της «Οταν η Μαρίνα Αμπράμοβιτς πεθαίνει» (When Marina Abramovic dies) αναμένεται να κυκλοφορήσει (ΜΙΤ Press) λίγο πριν από την έκθεση. Πέρυσι έχασε και τη μητέρα της, Ντανίκα, «ίσως τον πιο σκληρό άνθρωπο που γνώρισα ποτέ», όπως λέει. Στενή φίλη του Τίτο, διευθύντρια του Μουσείου Επαναστατικής Τέχνης στο Βελιγράδι, αμετανόητη κομμουνίστρια, ήταν εκείνη που την πήγε σε ηλικία 12 ετών πρώτη φορά στην Μπιενάλε της Βενετίας. Ποτέ φυσικά δεν αποδέχτηκε την τέχνη της κόρης της.
Το επόμενο μεγάλο της σχέδιο είναι το Ινστιτούτο Μαρίνας Αμπράμοβιτς στο Χάτσον της Νέας Υόρκης. Αγόρασε ένα θέατρο και υπολογίζει το 2012 να το έχει έτοιμο. Θα χρηματοδοτεί πολύωρες περφόρμανς (έργα από έξι ώρες και πάνω), θα επιτρέπει στο κοινό και τους καλλιτέχνες ακόμη και να κοιμούνται εκεί για να προλαβαίνουν να βλέπουν τα έργα. «Η ζωή μας γίνεται ολοένα και πιο γρήγορη. Οφείλουμε να κάνουμε την τέχνη μας ολοένα και πιο αργή»... λέει. *